Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму жобасы (БҰҰДБ) сәтті аяқталды

«Қазақстан Ғарыш Сапары» ҰК» АҚ-ның ұжымы, Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасының (БҰҰДБ) аясында«8 пилоттық орман қорғау мекемелерінің аумағында ТҚЖО идентификациялау арқылы Қазақстандағы табиғи құндылығы жоғары ормандар (бұдан әрі - ТҚЖО) тұжырымдамасын енгізуді іске асыру бойынша жұмыстарды жүргізу»екінші халықаралық жобаны сәтті аяқтады.


Табиғи құндылығы жоғары ормандар - экологиялық, әлеуметтік-экономикалық, ландшафттық немесе биоалуантүрліліктің жоғары құндылықтарына байланысты ерекше және жоғары маңызы бар ормандар болып табылады.Табиғи құндылығы жоғары ормандарды анықтау, бөліп көрсету және сақтау -орманды тұрақты басқару тұжырымдамасыныңажырамас бөлігі болып табылады.Қазақстанда барлық ормандар табиғатты қорғау мақсатында басқарылады және әртүрлі ТҚЖО санаттарына жатады.

БҰҰДБ қолдауымен, Жаһандық экологиялық қор және Қазақстан Республикасының үкіметі қаржыландыратын (бұдан әрі – Орман жобасы) «Әртүрлі тиімділік үшін негізгі жаһандық маңызы бар экожүйелерді сақтау және тұрақты басқару» жобасы аясында 4 негізгі кезеңнен тұратын жұмыстар аяқталды және келесі негізгі жұмыстар орындалды:

  • барлық мүдделі тараптардың мүдделерін және гендерлік тепе-теңдікті ескерумен негізгі биоалуантүрліліктің аймақтарын және ТҚЖО бөлу үшін деректер зерттелді және жаңартылды.
  • 8 пилоттық орман шаруашылығының аумағында ТҚЖО идентификациялау жүргізілді.



Далалық сапарлар және таңдалған ТҚЖО учаскелерінің тексерілуі жүргізілді. Басқару жоспарын, бақылау жоспарын және ТҚЖО монетизация жоспарын қамтитын ұсыныстар әзірленді. Бөліп көрсетілген ТҚЖО басқару және мониторинг жүргізу бойынша иллюстрациялық оқу нұсқаулықтар әзірленді, осы мекемелердің өкілдері үшін тренингтер өткізілді; ҚР ЭТРМ ОШЖДК Комитетінің «Қазақстан Республикасындағы ТҚЖО анықтау, бағалау және басқару жөніндегі нұсқаулық» (бұдан әрі – нұсқаулық) ғылыми-техникалық кеңесінің отырысында әзірленген, қаралған, бекітілген; аймақтық деңгейлерде келісілген ұсынымдар, соның ішінде басқару жоспарлары, ТҚЖО мониторингі және монетизация жоспарлары; Астанада техникалық жұмыс тобы (ТЖТ) мүшелерінің сондай ақ барлық мүдделі тұлғалардың қатысуымен дөңгелек үстел ұйымдастырылып, өткізілді, ТҚЖО бойынша әзірленген құжаттар мен амалдар ұлттық деңгейде енгізуге ұсынылды және т.б.

Нұсқаулық жобасын әзірлеген топ Қазақстанда оны алғаш рет енгізіді және әзірленген әдістемені болашақта Қазақстанның барлық жерлерінде әріқарай енгізу үшін пайдаланылатын болады.



БҰҰ даму жобасының жетекшісі география ғылымдарының кандидаты, Ph.D., ТЖ және табиғи ресурстар мониторингі басқармасының бастығы Гүлжиян Аюпқызы Қабдулова, ЖҚЗ және ГАЖ саласында үлкен тәжірибесі бар, Францияда ЖҚЗ бойынша оқудан өткен, біздің компанияда күрделі жобаларды орындауда 17 жылдық табысты тәжірибесі бар басшы.
"Кез келген жоба және халықаралық деңгейдегі жоба әрқашан бірнеше ұйымдардың топтық жұмысы болып табылатынын сонымен қатар табыс топтың әрбір мүшесіне, жұмыс істеуге тура келген ұйымдарға байланысты екенін атап өткім келеді. Біздің компаниямыздың басшылығы әрдайым алға ұмтылатынын мақтан тұтамыз, өйткені әрбір жаңа халықаралық жоба бізге халықаралық деңгейге шығуға мүмкіндік береді!",- деп атап өтті Гүлжиян Қабдулова.

БҰҰ-ның даму бағдарламасы сарапшыға Савазова Динараға ынтымақтастығы, кәсібилігі, жұмыстағы пайдалы ұсыныстары, сондай-ақ материалдар жинауға жәрдемдескен және жоба командасына өте мейірімді болған 8 пилоттық мекеменің мамандарына алғыс білдіреміз ("Нарынқол орман шаруашылығы" КММ, "Жоңғар орман шаруашылығы" КММ, "Жаркент орман шаруашылығы" КММ, "Қарадала орман шаруашылығы" КММ, "Бақанас орман шаруашылығы" КММ, "Зайсан орман шаруашылығы" КММ, "Шырша орман шаруашылығы" КММ, "Риддер орман шаруашылығы"КММ).



Биоалуантүрлілік және орман ресурстары саласындағы біздің сарапшыларымыздың ынтымақтастығы үшін жеке алғыс: Вальдшмит Лина-б.ғ. к., биоалуантүрлілік жөніндегі сарапшы; Сүлейменов Нұрлан-орман экожүйелері жөніндегі сарапшы; Камкин Виктор - б.ғ. к., орман экожүйелері жөніндегі сарапшы; Ерғалиев Рауан-биоәртүрлілік саласындағы экономикалық мәселелер жөніндегі сарапшы, сондай-ақ халықаралық сарапшы- а.ш.-ғ.к.,Орман институты директорының инновациялық қызмет жөніндегі орынбасары В.Н. Сукачева РҒА ҒО КНЦ ФИЦ - Бондарев А.И.

Сонымен қатар, ТЖ және табиғи ресурстар басқармасы инженерлерінің жұмысына көптеген электрондық карталар, анықтамалықтар, ормандардың дерекқорын талдау және жүйелеу үшін қосқан зор үлесін атап өтеміз: Ахметова Динара, Илесов Сабыржан, Амринова Әсемгүл, Даиржанов Бақтияр; әзірленген ТҚЖО геосервисі үшін: Тойшибеков Өскенді, Зайнулин Тимурды; сондай-ақ жоба менеджерлері Шалтаева Айдана мен Байтанатова Айнұрға жобамен бірге жүргізілген жұмыстың тиімділігі үшін алғыс айтамыз.

Баспасөз қызметі
«Қазақстан Ғарыш Сапары» ҰК» АҚ

Не істелінді?

Жыл ішінде өңделген деректердің жалпы көлемі 52,6 млн.ш. км астам құрады, олар біздің пайдаланушыларға картографиялық қосымшалар түрінде 12 салалық геосервис арқылы берілді.

Өткен жылдың ең үлкен жетістіктерінің бірі – әлеуметтік маңызы бар салаларда бірден екі ақпараттық жүйенің ақпараттық қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін растай отырып, өнеркәсіптік пайдалануға енгізу – бұл жерді пайдалану және жер қойнауын пайдалану салалары.

Ағымдағы жылы «JerInSpectr»пайдаланылмайтын жерлерді мониторингілеуге арналған Платформа өнеркәсіптік пайдалануға енгізілді, ол 2022 жылдан бастап пилоттық режимде жұмыс істеді. 2023 жылы Қоғам қызметкерлері өткен жылы басталған оқиғалар карточкаларына «Jerinspectr»платформасында қайта мониторинг жүргізді. 4520 факті бойынша бұзушылық расталды. Бұл платформа пайдаланылмаған жер учаскелерін уақтылы анықтауға және айналымға қайтаруға мүмкіндік береді.

Сондай ақ «Minerals.gov.kz» жер қойнауын пайдаланудың бірыңғай платформасы өнеркәсіптік пайдалануға сәтті енгізілді, бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы салалардың бірінде ашықтықты қамтамасыз етеді және қатты пайдалы қазбаларды барлау немесе өндіру жұмыстарын жүзеге асыру үшін лицензия алу процесін жеделдетеді.

2023 жылдың соңында ЖПБП «Minerals.gov.kz»:
- тіркелген пайдаланушылар - 2451;
- барлауға электронды өтініш берілді - 1226;
- өндіруге электрондық өтініш берілді - 28;
- қатты пайдалы қазбаларды барлауға лицензиялар берілді - 100.

Салалардың ғарыштық мониторингі шеңберінде мемлекеттік органдар үшін мынадай жұмыстарды орындады:

Заңсыз тау-кен жұмыстарының ғарыштық мониторингі:
- 2503 – заңсыз өндіру орны, соның ішінде:
- 77 – 2023 жылы пайда болғандар;
- 377 – тарихи ауданы өзгерген;
- 2049 – тарихи ауданы өзгермеген.


ҚР барлық облыстарының аумағындағы Жер ресурстарын ұтымды пайдаланудың ғарыштық мониторингі:
– 0,9 млн. га. пайдаланылмайтын егістік жерлер;
- 0,7 млн га. жартылай пайдаланылмайтын егістік жерлер;
- 0,4 млн га. егістік жерлердің бұзылған шекаралары;
- 13,3 млн. га жайылымдық жерлерде жануарлар жоқ (жүктеме 9,2 млн.га-ға 20% - дан аз).

Елді-мекендер ішіндегі жерді өз бетінше басып алудың ғарыштық мониторингі және коммерциялық мақсаттағы пайдаланылмай жатқан жер учаскелерінің ғарыштық мониторингі:
- МЖК ААЖ базасында тіркелмеген жер учаскелер саны – 296 578;
- тіркелген жер учаскелерінің шекарасынан тыс шығулар – 63 867;
- жер учаскесіне тіркелген құқығы жоқ құрылыс динамикасы бар объектілер  – 440.


22 қаланың аумағында коммерциялық мақсаттағы пайдаланылмай жатқан жер учаскелерінің жалпы саны:
- 1210 (1629 га) жалдау мерзімі өткен игерілмеген жер учаскелері;
- 208 учаске (83,4 га) - ішінара игерілген жер учаскелері;
- 736 (2639 га) игерілмеген жер учаскелері.


Орман ресурстарының ғарыштық мониторингі:

Мониторинг ауданы 418 мың шаршы км, жалпы ауданы 204 793,61 шаршы км Қазақстанның ормандары өзектендірілді.

- 121 189 термалды нүкте (ықтимал өрт ошақтары) табылды;
- 150 020,05 га өртенген МОҚ аумағы цифрландырылды;
- 3773 ағаш кесу полигоны, оның ішінде:
- бұру және таксациялау ережелері бұзылған 79 ағаш кесу полигоны;;
- 53 заңсыз ағаш кесу полигоны.


Өндіріс және тұтыну қалдықтарының ғарыштық мониторингі:

Мониторинг 39 қызығушылық аймағы бойынша жүргізіледі және 2,5 мың елді-мекенді қамтитын 272 мың шаршы км астам аумақты құрайды.

- 5540 заңсыз қалдықтар объектісі;
- 404 лицензиялық шекараларды бұзады;


Төтенше жағдайлардың ғарыштық мониторингі:
– ҚР бүкіл аумағы бойынша орман және дала өрттері, өртенген учаскелердің ауданы-1 375 147,54 га (2 726 өрт).
– Ірі орман өрттерінің шұғыл мониторингі (Семей орманы, Іле-Балқаш резерваты, Науырзым резерваты, Ертіс орманы және т. б.) жасалды. ТЖ мониторингі кезінде жеделдікті арттыру үшін қосымша функциялар әзірленді.


«Өзендердің су қорғау аймақтары мен белдеулерін пайдалану режимінің» міндеті бойынша

Талғар мен Қаскелең өзендерінің белгіленген аймақтары мен белдеулері шегінде анықталды:

- жалпы ауданы 27,68 га өндіріс және тұтыну қалдықтары бар 13 стихиялық полигон;
- жалпы ауданы 4,5 га 1 санкцияланған полигонның шығу ауданы 3,1 га,
- жалпы ауданы 43,65 га болатын 9 рұқсат етілмеген КТПҚ өндіру, жалпы лицензиялық шекарадан шығу ауданы 46,15 га болатын 14 лицензиялық өндіру;
- МЖК ААЖ базасында тіркелмеген 369 ғимарат пен құрылымдар, 2021 жер учаскесі СҚАмБ орнатылғаннан кейін берілген (2011 жылдан бастап);
- 5 384,9 га егістік,
- 3 260,8 га жайылымдық жерлер.

Өзендердегі арналық процестердің мониторингі:

Ойыл және Жем өзендерінің учаскелерінде мониторинг арқылы анықталды:

- 53,98 га тұнба;
- 72,09 га балдырлану;
- 171,18 га саязданған учаскелер.


Жайылымдық жерлердің мониторингі:

Жайылымдық өсімдіктердің жай-күйі мен деградация дәрежесін бағалау:

- Жайылымдық жерлердің 31,9% (25,8 млн. га), жағдайы өте нашар;
- 50,2% (40,6 млн. га) жер нашар.

● сонымен қатар, 13,4 млн. гектар жайылымдық жерлер әлсіз дәрежеде, 5,5 млн. гектар жерлер орташа дәрежеде, 3,5 млн. гектар жерлер күшті дәрежеде тозған;
● ҚР жайылымдық өсімдіктерінің өнімділігін бағалау (көктемгі маусымда орташа өнімділік – 4,6 ц/га, жазда – 6,6 ц/га, күзде – 4,4 ц/га)

Өсімдік шаруашылығының 7 міндет бойынша мониторингі:


10.08.2023 ж. жағдай бойынша жыртылған жер алқаптарының ауданы 2 378,4 мың га құрады (ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы егіс алқабының 11,3%).


ЖҚЗ деректері бойынша 2023 жылғы 20 тамызға дәнді дақылдар алқаптарының ауданы келесідей бағаланады:
- өте жақсы 1 068 992,71 га құрайды (дәнді дақылдардың жалпы ауданының 6,58%);
- жақсы –3 001 185,54 га (дәнді дақылдардың жалпы көлемінің 18,46%),
- қанағаттанарлық –7 917 234,53 га (дәнді ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 48,71%),
- нашар – 2 906 660,68 га (дәнді дақылдардың жалпы көлемінің 17,88%),
- өте нашар –1 360 456,65 га (дәнді дақылдардың жалпы көлемінің 8,37%).


2023 жылғы 20 тамыздағы ЖҚЗ деректері бойынша дәнді дақылдардың егілген алқаптары ауданының ластану дәрежесі:
- әлсіз–­4 575 915,76 га (дәнді дақылдардың жалпы ауданының 28,15%);
- орташа–7 896 387,13 га (дәнді дақылдардың жалпы ауданының48,58%);
- күшті – 3 782 227,08 га (дәнді дақылдардың жалпы ауданының 23,27%).


ЖҚЗ деректері негізінде 2023 жылғы 20 тамыздағы жағдай бойынша негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының ауданы 18 037 481,66 га құрады, оның ішінде:
- бидай–13 048 573,78 га құрайды (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 72,34%);
- арпа –2 271 706,84 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 12,6%),
- сұлы–215 462,8 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 1,2%);
- күнбағыс –1 235 532,76 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 6,85%);
- зығыр–890 983,34 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 4,94%);
- күріш –89 439,06 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 0,5%);
– картоп–174 391,73 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 0,96%);
- мақта–111 391,35 га (негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының жалпы ауданының 0,61%).



Дәнді дақылдардың орташа болжамды өнімділігі 12,8 ц/га құрады, болжамды жалпы алым 20 805 798,76 тонна.
ЖҚЗ деректері бойынша 10.11.2023 ж.дәнді дақылдардың жиналған алқабы 15,9 млн. га құрады (дәнді дақылдардың жалпы егіс алқабының 98,1%).


Сонымен, «Қазақстан Ғарыш Сапары» ҰК» АҚ Қазақстанда экономика салаларын цифрландыруға және дамытуға елеулі үлес қосатын, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен ұйымдардың күнделікті қызметіне ғарыштық технологияларды енгізуді тамыр жайған үлкен нәтижелермен жылды аяқтады.





«Қазақстан Ғарыш Сапары» ҰК»АҚ
баспасөз қызметі